HSP (Hooggevoeligheid) -
relatie ontstaan van PTSS

Vervolg

HSP (Hooggevoeligheid) en PTSS

-

De ziekmakende driehoek

HSP-Trauma-PTSS en/of

HSP-Narcisme-PTSS

Hieronder een opsomming van kenmerken van iemand die HSP als onderdeel van zijn of haar persoonlijkheid heeft – die HSP is. Bij het bekijken van deze kenmerken gaat het er om wat iemand zelf ervaart en niet wat iemand nu wordt toegestaan, of in het verleden is toegestaan om te ervaren van zijn directe omgeving (privé en in de werkomgeving).

• Sterk inlevingsvermogen.
• Slaapproblemen.
• Zorgzaam.
• Voelt verantwoording van andermans problemen – zorg voor anderen komt op de eerste plaats.
• Vaak intuïtief – neemt subtiele signalen waar.
• Lichamelijke stressverschijnselen – bv. prikkelbare darmen (PDS), hoofdpijn, zenuwachtigheid, maagpijn, algeheel onbehaaglijk gevoel.
• Gevoelig lichaam – koude, warmte van de omgeving, pijngevoeligheid (bv. tandarts, lichamelijke chirurgische ingrepen onder lokale verdoving), maar ook koud eten en/of drinken.
• Kan intens genieten van bijvoorbeeld natuur, muziek, kunst en/of cultuur. 
• Snel geboeid, maar ook snel verveeld.
• Overprikkeling en onderprikkeling (het laatste expliciet voor de HSP-HSS)
• Hulp geven aan anderen zonder hulpvraag – dit kan op anderen als intelligent willen doen, voor anderen denken en daardoor opdringerig overkomen.
• Laag zelfbeeld – heeft moeite met afgewezen worden.
• Gevoelig voor mening van anderen – is eigenlijk altijd bezig om erbij te horen en doet hier alles voor (veelal onbewust).
• Perfectionistisch.
• Loyaal aan regels.
• Ervaart onuitgesproken negatieve gevoelens van anderen – zit vaak in het hoofd van de ander om informatie op te halen.
• Kan energetisch leeglopen in contact met anderen.
• Moeite met beslissingen nemen – twijfelt (over alles).
• Snel vermoeid – dit leidt vaak tot onverklaarbare vermoeidheid. 
• Moeite met het aangeven van persoonlijke grenzen – "nee" zeggen is bijzonder moeilijk voor de HSP.
• Denkt veel na – zit veel in het hoofd en neemt nooit zomaar iets aan van een ander.
• Ervaart allergieën zoals bv. hooikoorts en huid, eczeem. 
• Gevoelig voor koffie, kruiden, alcohol, drugs, etc. 
• Neemt emoties van anderen snel over.
• Eetstoornis –  te veel of te weinig eten.
• Stemmingswisselingen zonder oorzaak 
• Onrustig – onbedwingbare onrust in het lichaam of in het hoofd.
• Eeuwige zoektocht naar balans. 
• Uitstelgedrag (procrastineren).
• Plichtsgetrouw.
• Rijk gevoelsleven.
• Kan gemakkelijk het contact met zijn/haar lichaam en de realiteit verliezen. 
• Men vindt het lastig om bekeken en beoordeeld te worden door anderen – wanneer dit wel gebeurt dan ontstaat er vaak onzekerheid, men maakt meer fouten en men wil het liefst weg uit de situatie.

 
"De niet-HSP weet veelal niets van hooggevoeligheid en kan zich er niets bij voorstellen. Echter, de persoon die nog niet weet dat hij of zij hooggevoelig is, beseft niet dat hij of zij op een totaal andere manier denkt en gegevens registreert en verwerkt - en dat de meeste anderen (80%+) dus niet functioneren op eenzelfde manier zoals zij."

Omdat de hooggevoelige persoon een rijke schakering aan waarnemingen doet, zijn ze langer bezig met de mentale verwerking daarvan en zijn ze uiteindelijk vaak emotioneel reactief. 

Ook mede omdat de hooggevoelige persoon door het maken van verbindingen waarneemt, ervaren ze dat alles met alles samenhangt, en zoeken ze dan ook steeds naar nieuwe waarnemingen, om die in de context van het geheel te kunnen plaatsen. Deze holistische en integrale kijk kan bijvoorbeeld in de werksfeer tot bijzondere verwarring leiden, bijvoorbeeld wanneer deze context ontbreekt of wanneer verbinding zelfs uitdrukkelijk niet gewenst is. 

Een van de grootste frustraties ontstaat wanneer een hooggevoelige persoon met iemand wil verbinden en die ander wil dit niet. Naast het akelige gevoel van afwijzing zal de hooggevoelige persoon er alles aan doen om toch die verbinding tot stand te brengen. Natuurlijk lukt dit niet met iemand die dit niet wil en dit gaat voor de hooggevoelige persoon dan ook gepaard met heftige emoties en gevoelens van mislukking en afwijzing.

De hooggevoelige persoon maakt een voelende of sensitieve verbinding met zijn omgeving en daardoor voelen ze zich ook eerder verantwoordelijk voor die omgeving (en voor de ander). Dit komt doordat ze dit als een deel van zichzelf ervaren. Ze treden vaak uit zichzelf in de ander of in de omgeving – niet een beetje, nee helemaal. Pijn van de ander is daardoor pijn van de hooggevoelige persoon zelf. Leed, trauma van de ander wordt direct leed en trauma van de hooggevoelige persoon. 

Dit kan extreme vormen aannemen wanneer dit bijvoorbeeld ook nog eens te maken heeft met onrechtvaardigheid – wanneer een kind niet had hoeven komen te overlijden, door een dronken bestuurder, die met veel te hoge snelheid, de controle over zijn voertuig verloor en daardoor frontaal op een andere auto botste, waarin het kind zat en het kind ter plaatse overleed.

De hooggevoelige persoon staat voor eerlijkheid, liefde, zingeving en respect. Wanneer deze aspecten gevonden worden in de dagelijkse bezigheden, vergroot dit sterk de kans dat een hooggevoelige persoon dit als prettig en vooral ook als zinvol zal ervaren.

De hooggevoelige persoon brand uiteindelijk dan ook op in een omgeving waar hij/zij vindt dat respect voor de persoon ontbreekt. Een omgeving waar men niet gezien wordt en niet gehoord wordt, waar men niet eerlijk is en waar men als consequentie geen zingeving in de dagelijkse bezigheden ervaart.

Een dergelijke omgeving, ofschoon werkbaar voor de niet-hooggevoelige, leidt voor de hooggevoelige tot regelmatig ziekteverzuim en uiteindelijk tot langdurig psychisch verzuim in de vorm van een zogenaamde burn-out.

Alhoewel een hooggevoelige persoon kampt met een bijzonder, vaak onnatuurlijk hoog gevoel voor loyaliteit, zal uiteindelijk op basis van het van binnen kapot gaan, de knoop toch doorgehakt moeten worden, om naar buiten te treden met zijn/haar gevoelens. Men zal dan de moeilijke beslissing moeten nemen om bijvoorbeeld een bepaalde werkomgeving voor goed te verlaten. 

Tot slot, neemt de hooggevoelige persoon altijd holistisch en integraal waar – men ziet altijd alles vanuit het geheel van ervaringen en inzichten. Waar anderen chronologisch woorden horen en onderscheid maken tussen het verhaal en zichzelf, zal de hooggevoelige persoon in het verhaal stappen en in een keer, alles in zijn geheel waarnemen. 

Niet alleen hoort de hooggevoelige persoon alles, ze voelen de woorden, horen de intonatie, de achtergrond en kunnen zelfs vaak het einde van de zin of het verhaal van de ander reeds voorspellen. Dit laatste levert in de werksfeer ook vaak problemen op – men kan al zien waar het heen gaat. De anderen zien dit totaal niet en hierdoor wordt vaak de verbinding verbroken.

Een hooggevoelige persoon ziet dus niet alleen meer, maar hoort meer, voelt meer en kan bovenal een bijzonder grote hoeveelheid informatie zeer snel verwerken en tegelijkertijd ervaren en er op een geheel eigen wijze een interpretatie aan geven. Iets wat de niet hooggevoelige persoon misschien ook wel zou willen, maar dit niet kan en dit ook zal kunnen leren. Je kunt een anders werkend zenuwstelsel nu eenmaal niet nabootsen.

Voor alle duidelijkheid en wellicht hier nu nog overbodig om te noemen – hooggevoeligheid is geen ziekte, het is een onderdeel van iemands persoonlijkheid. Wel een zeer belangrijk onderdeel om te herkennen,

te erkennen en te accepteren. Hierdoor kan het als kracht

worden ingezet en wordt het niet een zwakte en

uiteindelijk als een ernstig struikelblok ervaren.

De ziekmakende driehoeksrelatie tussen Hooggevoeligheid, Trauma en PTSS

Doordat hooggevoelige personen op een diepgaande manier binnenkomende prikkels verwerken en deze ook nog eens met gevoel waarnemen is het, ondanks het ontbreken van wetenschappelijke data, zeer aannemelijk om vanuit de praktijk te stellen dat een hooggevoelige persoon meer risico heeft op het ontwikkelen van PTSS-symptomen.

Het is namelijk op basis van de lichamelijke reacties (fysiologie) van de hooggevoelige persoon, niet mogelijk om te stoppen met complex te doen – hooggevoeligheid en psychisch trauma als onderdeel van PTSS gaat dan ook bijzonder vaak dubbelop.

Daarnaast ervaren hooggevoelige mensen, vaker dan niet hooggevoelige mensen, een lagere mentale gezondheid op basis van de vaak aanwezige angststoornissen, depressiviteit en daaruit voortvloeiende lichamelijke symptomen. Het anders werkende zenuwstelsel van de hooggevoelige mens en de daardoor ontstane persoonlijkheidskenmerken, zoals temperament en sociale vaardigheden, kunnen wel degelijk van invloed zijn op het ontstaan van PTSS.

Ongeveer 20% van de populatie is HSP, waarvan zo'n 6% HSP-HSS (High Sensation Seeker). Deze groep mensen met HSP als onderdeel van hun persoonlijkheid nemen meer waar (subtiele details), verwerken alles diepgaand en reageren hier ook nog eens intens op. Er ontstaat dan ook vanuit deze manier van waarnemen en voelen een situatie van sterker en vaker getraumatiseerd worden. Hierdoor ontwikkelt zich bij een procentueel groter aantal mensen met HSP Posttraumatische Stressverschijnselen (PTSV). 

Het is dan ook niet verwonderlijk dat iemand met hoogsensitiviteit (HSP) als onderdeel van zijn of haar persoonlijkheid statistisch gezien door gebrek aan professioneel inzicht een vele malen grotere kans op een burn-out misdiagnose heeft dan een niet HSP/HSP-HSS, omdat hij/zij meer trauma- en daarmee meer PTSS-gevoelig is. 

Ik heb hiervoor al vaak aan de voor mij in de praktijk duidelijk waarneembare ziekmakende driehoek HSP<>Trauma<>PTSS en HSP<>Narcisme<>PTSS verwezen. Ik heb specifiek over de relatie HSP-Narcisme-PTSS eerder een artikel geschreven https://www.ptssvoorbij.nl/ptss-door-de-ziekelijke-selectie-drang-van-de-narcist-narcistische-persoonlijkheid-voor-hooggevoelige-mensen-hsp.

Het is juist speciaal bij hen (HSP of HSP-HSS) die trauma en in ruim voorkomende mate PTSV hebben opgedaan – dat zij te maken krijgen met de onterechte diagnose van burn-out. Weliswaar zijn er burn-out verschijnselen, maar deskundigheid ontbreekt om de onderliggende aanleidingen/triggers hiervan kundig op te merken! Het resultaat is dat men pas veel later tot de conclusie komt dat de (herhaalde) burn-outs, nooit burn-outs waren, maar bij aanvang al veroorzaakt werden door PTSV.

Er heerst jammer genoeg niet alleen een taboe op het woord PTSS (en hiervoor hulp zoeken), maar ook zeker op hooggevoeligheid en de term HSP (en hiervoor hulp zoeken). Je zou kunnen zeggen dat dit dus een negatieve cocktail is.

Het kan dus wel degelijk ook een bepalende en negatieve factor zijn die beïnvloed dat een persoon met hooggevoeligheid het extra moeilijk vindt om hulp te gaan zoeken bij PTSS? Het sociale vacuüm waarin de hooggevoelige persoon opgroeit en alles wat er in de jeugd gebeurd is, leidt ook nog eens tot het uitblijven van de hoogst noodzakelijke sociaal-emotionele steun van anderen, na het ervaren van een te schokkende gebeurtenis. Voor alle duidelijkheid het is niet aan een ander om een oordeel te vormen of een gebeurtenis te schokkend voor de HSP was of niet. Het is een strikt persoonlijke waarneming die zonder oordeel herkend en erkend dient te worden.

Het is dan ook zeker niet vreemd wanneer mensen met hooggevoeligheid en PTSS, maar in cirkels blijven ronddraaien. Door de versterkte stress prikkels die ontstaan na PTSS, ontstaan er uiteindelijk ook lichamelijke ziekteverschijnselen. Men gaat zich down voelen, omdat men inderdaad ook best wel vaak lichamelijk ziek wordt. Echter, het is vanuit een holistisch perspectief altijd mentaal eerst. De uiteindelijke fysieke klachten zijn uitingen van het lichaam wat als informatienetwerk dient en aangeeft dat het niet goed gaat. Dit dient als een signaal gezien te worden en niet als een conclusie voor het leven.

Men zoekt hiervoor begrip vanuit de omgeving, maar hoe leg je dit alles uit aan een (vaak) niet- hooggevoelige persoon/professional? Wanneer men uiteindelijk de moed bij elkaar heeft gevonden om het gesprek aan te gaan, ontmoet men vaak onbegrip en ongeloof – men wordt wederom niet gezien en niet gehoord. De eenzaamheid die na deze zoveelste afwijzing plaatsvindt, zorgt dan ook vaak voor een onbeschrijflijke leegte en eenzaamheid.

Nogmaals, het trauma wordt door een hooggevoelige persoon intens beleefd en diepgaand en gevoelsmatig verwerkt. Het zou dan ook mooi zijn om hier specifiek samen met PTSS/Trauma en HSP-experts verder onderzoek naar te doen. Het ondersteunen van mensen met hooggevoeligheid is een expertise wat de afgelopen jaren uit pure noodzaak is ontstaan, maar wordt door velen met argusogen bekeken. Het gaat me dan ook niet om het label, maar om ondersteuning te bieden wanneer prestatie belemmeringen ontstaan, mede aangestuurd door de onbewuste aanwezigheid van de hooggevoeligheid.

Er zijn vele hooggevoelige personen die trauma’s hebben opgelopen en het niet meer uit kunnen houden in bepaalde omgevingen en organisaties. Zij worden daardoor vaak de kanaries in de mijn en vallen als eersten uit met stress gerelateerde klachten, bore-out of burn-out.

Vaak blijkt later zoals hierboven al vermeldt dat de burn-out de voorloper was van een niet tijdig gediagnosticeerde PTSS. Zonder goede kennis en begeleiding leidt dit niet alleen tot veel (onnodig) leed, maar ook nog eens tot een gigantische economische catastrofe. Naast PTSS zelf, zou je dan ook kunnen stellen dat dit een organisatorische uitdaging van proportie is! Een die, gedreven door professionele en publieke onbekendheid, veel te weinig wordt belicht.

PTSS Voorbij draagt vanuit de praktijk op een unieke manier bij om de relatie tussen hooggevoeligheid en PTSS verder te onderbouwen en een verband aan te tonen. Dit gaat wat ons betreft niet alleen leiden tot een verbetering van de begripsvorming over het verband tussen HSP en het ontstaan van PTSS, maar door een verbeterde signalering van hooggevoeligheid, gaat dit ook bijdragen aan de verbetering van de preventie van PTSS. 

De verdere activiteiten vanuit de praktijk gaan naar alle waarschijnlijkheid leiden tot de bevestiging dat er wel degelijk een duidelijke psychofysiologische link bestaat tussen hooggevoeligheid en PTSS. Dat de ziekmakende driehoek HSP-Trauma-PTSS en HSP-Narcisme-PTSS bestaat.

Daarnaast dat mensen met hooggevoeligheid een sterk verhoogd risico lopen om PTSS te krijgen na een voor hen te schokkende gebeurtenis. Dit gaat hopelijk leiden tot gedegen holistisch onderzoek en de eerste specifieke literatuur op dit gebied.

PTSS Voorbij gaat door om hier op een gepaste manier een bijdrage aan te leveren en we zien de toekomstige ontwikkelingen dan ook met veel belangstelling en vooral ook positief tegemoet!