Wat zijn emotionele flashbacks en hoe kunnen deze bij PTSS leiden tot plotselinge en onbegrijpelijke gruwel? - Deel 2

Heb jij je ook weleens afgevraagd hoe er door PTSS en trauma plotselinge en onbegrijpelijke gruwel kan ontstaan?

De ontstane afschuw wordt helaas maar zelden herkend voor wat het is – Posttraumatische Stressverschijnselen veroorzaakt door een 'mysterieuze' dieperliggende bron - de emotionele herbeleving (flashback).

Heb je ook deze vraag, lees dan vooral verder.

EMOTIONELE FLASHBACK – ONHERKENBARE

VIJANDIGE OVERNAME VAN DE BEWUSTE GEEST

Herbelevingen leiden tot een vijandige overname van de bewuste geest. Er is niet aan een automatische, reflexmatige en vooral oncontroleerbare reactie te ontkomen. Verstandelijke trucjes en cognitieve (verstandelijke) benaderingen en/of trainingen om hiermee om te leren gaan zijn dan ook bijzonder misplaatst.

Emotionele flashbacks zijn in die zin ‘anders’, omdat er alleen emoties bij betrokken zijn die losgekoppeld zijn van de bewuste waarneming van de situatie van toen.

Iemand met emotionele flashbacks is daardoor zelden in het hier-en-nu. Het hier-en-nu wordt als het ware vertroebeld door aan de ene kant, de ‘koffer met bagage’ (trauma’s, negatieve gedachten, belemmerende overtuigingen, etc.) en aan de andere kant door ‘angsten’ voor situaties die nog niet gebeurd zijn.

Iemand wordt bijvoorbeeld plotseling zonder aanwijsbare reden ’s nachts wakker – heeft geen idee waarom, maar is wel in een totale staat van verweer. Er is iets verschrikkelijks aan de hand – men voelt het hart bonken, ademt oppervlakkig en sneller dan normaal, zweet enorm, is bang en soms zelfs in een staat van totale paniek. Vluchten is de enige mogelijkheid – in bed blijven is geen optie meer.

Ook kan het voorkomen dat iemand gewoon thuis is, of bijvoorbeeld na activiteiten buitenshuis weer thuiskomt, of ergens bij vrienden op bezoek is en hij of zij zich van het ene op het andere moment naar begint te voelen. Er ontstaat een overweldigend gevoel van onveiligheid en dat er iets vreselijks staat te gebeuren.

Het is zo verstorend dat iemand weg moet uit de situatie en zich in eenzaamheid gaat afzonderen. Iemand die thuis is, gaat bijvoorbeeld naar de slaapkamer om bij te kunnen komen en tot rust te kunnen komen. Maar, waarom – en bijkomen waarvan eigenlijk?

Verder is de verwarring die ontstaat door het ontbreken van een duidelijke oorzaak voor velen ook niet te hanteren. Velen ervaren dit als een bijzondere spanning die komt te staan op de relatie met de partner en eventuele kinderen.

UITERSTE WAAKZAAMHEID – DREIGING EN GEVAAR -

ALTIJD EN OVERAL!

Iemand heeft dus geen beelden (‘ziet’ dus niets), heeft geen specifieke gedachten of herinnering, maar voelt wel een plotse en intense gruwel.

Naast de afwezigheid van beelden, kenmerkt een emotionele flashback zich verder door een overweldigend gevoel van verwarring. Dit is het logische gevolg van een situatie waarbij iemand als volwassen persoon geen verstandelijke (logische) verklaring heeft voor de negatieve emoties en reacties die er hierdoor uit het niets ontstaan.

Dit geeft iemand een grote mate van onzekerheid en is bijzonder moeilijk te hanteren. Voor iemand zelf, maar zeker ook voor hun omgeving (partner, kinderen, collega’s en vrienden).

Hoe krijg je steun van je dierbaren voor iets wat je zelf niet begrijpt? Als je het niet uit kunt leggen en je geen antwoord kan geven op de vraag wat er toch met je aan de hand is en waarom je zo reageert?

Omdat er geen aanwijsbare en begrijpelijke reden is – kan iemand het ook niet (zelf) oplossen. Je kunt hier geen 'verander project' van maken!

De intense stressreacties in het lichaam overstemmen het verstandelijke brein en kleine gebeurtenissen kunnen op dat moment leiden tot een staat van uitzichtloze angst.

Iemand voelt dat de (oxidatieve) stress een uitzichtloze vermoeidheid geeft – zonder fysieke inspanning is het energieniveau vaak zo laag dat men niet meer voldoende kan bijdragen aan de dagelijkse activiteiten (thuis en op het werk).

Uiteindelijk leidt de (voortdurende) stress – stress die te vaak, te veel en zonder echte periodes van herstel komt, tot een toxische (giftige) stress die ook zijn tol op het lichaam begint op te eisen.

Er ontstaan lichamelijke ziekteverschijnselen (bijvoorbeeld hart- en vaatziekten, maag-darm- stelsel, spierstelsel, gewrichten, ontstekingen in vele vormen, etc.). Het lichaam door deze signalen die het afgeeft duidelijk maken dat 'het' zo niet langer door kan gaan. Er moet echt zo snel als mogelijk verandering in de situatie komen ...

VERSCHIJNSELEN EMOTIONELE FLASHBACK

Enkele voorbeelden van typische verschijnselen die ontstaan door een emotionele flashback:

• Onbeheerste angst.
• Buitengewone alertheid (hypervigilantie)
• Overweldiging.
• Frustratie.
• Woede.
• Onrust waarbij alles tot handelen met spoed leidt.
• Ondiepe ademhaling.
• Verhoogde hartslag.
• Spierspanning – bepaalde delen van het lichaam (nek, schouder, onderrug, heupgebied), maar kan ook over het gehele lichaam zijn.
• Perfectionisme – wanneer alles ‘perfect’ geregeld is kan op zijn minst worden voorkomen dat ongewenste reacties ontstaan.
• Overdreven vaak en veel nadenken – alles wordt verstandelijk (cognitief) en zelfs over gevoel moet eerst worden nagedacht.

Woede-uitbarstingen, een intens gevoel van verlatenheid en eenzaamheid, maar ook een gevoel van buitengewone dreiging zijn aanvullende kenmerken van een emotionele flashback.

Verder ontstaat er door de emotionele flashbacks ook nog eens een staat van uiterste waakzaamheid en alertheid (hypervigilantie). Elk geluidje, dicht bij of veraf, kan een buitengewone schrikreactie veroorzaken. Mensen raken hierdoor niet alleen gespannen, maar ook nog eens volledig uitgeput.

De situatie leidt tot een niet te controleren uitstorting van hormonale en andere biochemische regulerende stoffen in het bloed. De ontstane nare staat is niet meteen opgelost doordat men bijvoorbeeld in de (slaap)kamer rondkijkt en men de conclusie trekt dat er helemaal geen gevaar waarneembaar is. Nee, de effecten van een emotionele flashback kunnen uren, soms wel dagen duren.

Angst, schaamte en/of depressie overheersen later ook de ervaring. Iemand voelt zich tot slot kwetsbaar, klein, breekbaar, en volledig hulpeloos.

LIJKT OP MISSELIJK WORDEN EN

ONGECONTROLEERD OVERGEVEN

Je zou kunnen zeggen dat stressreacties op een emotionele flashback lijken op overgeven door plotse misselijkheid. Je kunt niet vermijden dat je een braakreflex krijgt en ook niet dat je gaat overgeven. Waar het ontstaat, maakt dus niet uit – je kunt het niet voorkomen dat het ontstaat (automatisch, reflexmatig en vooral oncontroleerbaar).

De reacties die door emotionele flashbacks ontstaan, leiden uiteindelijk tot verstarde patronen in denken, voelen en gedrag. Zoals eerder genoemd ligt de oplossing in het oplossen van de aanleiding (trigger) die de basis van de emotionele flashback vormt en niet in de ongewenste reactie.

PERSOONLIJK BESCHERMINGSMECHANISME

Waarom blijft de reden van emotionele flashbacks zo mysterieus en geheim voor iemand die deze ervaart? Dit komt doordat er buiten het bewustzijn om een situatie ontstaat waarbij een interne of externe prikkel (stimulus) een trigger activeert die leidt tot de ontlading van een patroon (vastzittende energie).

De trigger representeert een herinnering (beeld, geluid, aanraking/tast, geur, smaak), een fantasie (iets wat niet had moeten gebeuren, iets waarvan iemand vindt dat het in de toekomst niet mag gebeuren), of een negatief belemmerende overtuiging (bijvoorbeeld ik ben niet goed genoeg, niemand houdt van mij, ik ben een minkukel, ik kan niets, ik stel niets voor, ik word nooit wat, ik moet alles alleen doen, ik ben hulpeloos verloren, ik kan nooit (meer) werken, ik ben na alles wat er gebeurd is helemaal kapot).

Het onderbewuste, wat onder andere altijd actief bijdraagt aan een algemeen gevoel van veiligheid door waakzaam te zijn (ook wanneer iemand slaapt) – kiest ervoor om de ervaring onbewust te houden. Op deze manier wordt voorkomen dat er, zonder dat men er praktisch iets mee kan om het op te lossen, er een nog veel grotere onveiligheid zou ontstaan door bewustwording van de verschrikking en de intensiteit van de ervaring van toen.

VERBORGEN, MAAR NIET ONOPGEMERKT

De ‘diepere inhoud’ van de opgeslagen ervaring blijft hierdoor dus onbewust. Dit wil zeggen, de eenzaamheid, de pijn, de verlatenheid, de bedreiging, de angst van toen – is zo verschrikkelijk bedreigend en ernstig verstorend dat het beter is dat men zich hier op dat moment niet van bewust wordt.

Wat niet kan worden voorkomen is dat de opgeslagen energie in de vorm van vastzittende patronen leidt tot herhaalde reacties. Reacties in de vorm van lichamelijke reacties, zoals de eerdergenoemde versnelde hartslag, zweten, beven, pijn, spanning, kramp, hitte, druk (in de nek, het hoofd, de buik en ergens anders in het lichaam), spanning in de nek en schouders, veranderingen in de snelheid van ademhaling en spanning in de keel (alsof de keel dichtgeknepen wordt).

Maar naast fysieke reacties zijn er ook allerlei emotionele reacties in de vorm van ontzetting, gruwel, overweldiging, angst, verdriet, wanhoop, schaamte, minachting en walging.

Tot slot ontstaan er talloze negatieve en belemmerende gedachten, over zichzelf, over anderen, over het leven, conclusies, generalisaties over eigen gedrag en over het leven in het algemeen.

De ervaring van toen krijgt iemand dus niet te zien, maar iemand voelt wel de intens nare emotionele reactie als gevolg ervan. De effecten ontstaan doordat de reactie gebaseerd is op vastzittende energie. Energie die vastzit in de waarnemingen van de ervaring van toen.

ONDERLIGGENDE OORZAAK IS GEEN VERSCHIJNSEL

Wanneer ik tijdens een kennismakingsgesprek uitleg geef over emotionele flashbacks als onderliggende oorzaak van Posttraumatische Stressverschijnselen (bijvoorbeeld piekeren, angst, paniekaanvallen, ongecontroleerde emoties en woede-uitbarstingen, schaamte, kwetsbaarheid, eenzaamheid, verlatenheid, hopeloosheid, volledige uitputting), ontstaat er eerst ongeloof en daarna boosheid; “Waarom heeft niemand me dit eerder verteld? Ik begrijp nu tenminste waarom ik me steeds zo voel.”

PRATEN IS NIET GENOEG

Praten en de eerdergenoemde medicatie zijn zeker niet genoeg bij Posttraumatische Stressverschijnselen door emotionele flashbacks. Soms kan men niet verwoorden wat er gebeurd is, simpelweg omdat toen de traumatische situatie ontstond iemands taal nog niet eens ontwikkeld was. Op latere leeftijd is het ook niet ongewoon dat bij een traumatische gebeurtenis iemands taalcentrum (tijdelijk) afgesloten wordt, waardoor er dus dan ook geen woorden zijn om later te vertellen wat er gebeurd is.

Verder is het zo dat een eerste keer iets vertellen, een 'geheim' delen als het ware, zeer helend en verhelderend kan werken. Het wil niet zeggen dat de reacties op de traumatische situatie hiermee opgelost zijn, maar een geheim delen met iemand kan wel een verwarrende (tijdelijke) verlichting geven. Verstandelijk begrijpen waardoor je pijn hebt, lost de vastzittende energie en de gekoppelde negatieve reacties niet op.

Eindeloos praten over en dus iedere keer weer opnieuw gefocust zijn op de traumatische situatie, maken de situatie niet beter maar wel ernstiger. Er wordt steeds energie gestopt in 'het negatieve' waar iemand vanaf wil.

Het resultaat is dan ook niet positief – al dat ‘vertellen’ en verstandelijk verwoorden van een gebeurtenis en de bijbehorende negatieve gevoelens leiden tot een vergroting van het verstandelijk benaderen en het nog verder verwijderd raken van het gevoel. Het regelmatig vastlopen 'in het hoofd' is hiervan een logische consequentie. Men blijft proberen een oplossing te zoeken door verstandelijke analyse (verstandelijke benadering, training, boek, cursus, etc.).

Vanuit de gekozen benadering kunnen emotionele flashbacks niet opgelost worden en het is niet zelden dat het erop lijkt alsof iemand wijsgemaakt wordt dat hij of zij aan het fantaseren is.

Gegarandeerd dat ik hier kan stellen vanuit de praktijk dat mensen met emotionele flashbacks hun klachten zeker niet zelf verzinnen. Emotionele flashbacks zijn verschrikkelijk en “echt” – ze bestaan helaas en zijn gevoelsmatig en niet cognitief (verstandelijk). Bedenken waar je last van hebt, gaat hier niet op – anders hadden zij die hier last van hebben, zelf wel een verstandelijke oplossing hiervoor gevonden.

DRANG OF DWANG PASSEN NIET IN HOLISTISCH HERSTEL

Ik wil nogmaals benadrukken dat het bij het effectief oplossen van Posttraumatische Stressverschijnselen niet gaat om de stressreacties die het gevolg zijn van emotionele flashbacks. Nee, het gaat juist om het effectief oplossen van de triggers die deze emotionele flashbacks en daarmee de stressreacties veroorzaken.

Is de trigger namelijk effectief opgelost dan kan de stressreactie simpelweg niet meer ontstaan. Iemand kon er niets aan doen dat men de verschijnselen kreeg en iemand hoeft er daarna ook niets voor te doen en/of te vermijden om deze niet meer te ervaren.

Waargenomen drang en dwang ontstaan in een benadering omdat professionals op een bepaald moment en volgens een geldend protocol zelf gaan bepalen wat er moet gebeuren.

Op een elegante manier oplossen van Posttraumatische Stressverschijnselen gaat juist over het volgen van het onderbewuste, door de klachten die ontstaan bij iemand met PTSV in het dagelijks leven. De regie ligt hierdoor bij de cliënt, die door klachten aangeeft waar triggers in verborgen liggen.

Drang en dwang wordt door het onderbewuste als onaangenaam, maar vooral als zeer onveilig beschouwd. Niemand wil namelijk gedwongen worden ... Door het volgen van het onderbewuste van de cliënt kunnen er geen te heftige en niet te hanteren dingen voor de cliënt gebeuren. Dit laat het onderbewuste vanuit de continu veiligheid willen ondersteunen niet toe.

Voor iedereen, maar zeker voor iemand met PTSV is waargenomen onveiligheid reden tot overmatige alertheid en daarmee stopt de mogelijkheid voor het oplossen van onderliggende aanleidingen. Er kan op deze manier niet op een bruikbare manier met het onderbewuste samengewerkt worden. Gebruikt men toch drang en dwang, dan kunnen er bijzonder heftige, niet te hanteren reacties bij de cliënt ontstaan.

De vereiste voorwaarde van een 'coaching alliantie' is verder ook niet mogelijk onder deze omstandigheden. Het onbewuste is vanaf het moment van waarneming van drang en dwang in een staat van verdediging. Een staat die het vinden en daarmee oplossen van de triggers door vooruitstrevende interventies effectief onmogelijk maakt.

ONBEKENDHEID BIJ PROFESSIONELE HULPVERLENING

Dus waarom wordt er over de naarste, verwarrendste en daardoor moeilijkst te hanteren vorm van flashbacks, zo weinig gesproken? Waarom hoor je hulpverleners hier zelden over spreken?

Hulpverlening weet er zoals eerder aangegeven geen raad mee. Ik hoor regelmatig dat iemand verteld wordt dat iemand niet geholpen kan worden omdat men geen beelden ziet. Want, zo stelt men – dan kunnen wij er ook ‘niet bijkomen’. Daardoor stopt het en krijgt iemand tot droefenis voor zichzelf, maar ook tot schrik voor velen in de omgeving geen hulp.

Dit komt doordat hulpverleners zonder beelden geen verklaring en dus geen oplossing hebben voor de nare gevoelens die iemand met PTSV door emotionele flashbacks heeft. Zoals ik al eerder schreef ‘men kan er dan niet bijkomen’ …

Wanneer een bepaalde benadering niet werkt, ligt dit namelijk nooit aan de persoon met PTSV, maar altijd aan de beperkingen van de door de professional gekozen benadering.

Ik zie regelmatig mensen die doorverwezen worden omdat de (gespecialiseerde) professional “er niet bij kan komen” en daardoor de persoon met emotionele flashbacks niet kan helpen. Ik heb groot respect voor deze professionals die ethiek hanteren in hun handelen en mensen doorverwijzen wanneer ze hen zelf niet blijken te kunnen helpen.

De mens is altijd op zoek naar een gezonde staat van balans en weerbaarheid (homeostase) – dit geldt net zo goed voor iemand die geplaagd wordt door PTSV met emotionele flashbacks!

Het respectvol doorverwijzen zie ik dan ook als een teken van kracht van een professional en getuigt vooral van zijn of haar zelfkennis en van de persoonlijke verantwoordelijkheid die de professioneel neemt in de zorg voor degene met PTSV.

Zorg hebben voor het herstel van iemand met Posttraumatische Stressverschijnselen houdt in maximaal bijdragen aan die zorg. Lukt een (gespecialiseerde) professional dit zelf niet dan is doorverwijzen de enige juiste beslissing!

CONCLUSIE

“Heling van trauma betekent niet dat een trauma nooit heeft bestaan. Zeker niet – het betekent dat in het hier-en-nu, het trauma niet langer het leven beheerst.

Door het oplossen van de triggers kunnen

de hieraan gekoppelde emotionele flashbacks

niet meer ontstaan.”

De bron van Posttraumatische Stressverschijnselen is dan ook “energie” en wel door trauma veroorzaakte energetische verstoringen in het systeem. Het gaat dan ook niet om het bereiken van geheugenverlies, maar juist om het oplossen van de door het trauma veroorzaakte energie verstoring.

Door gebruik te maken van onderbouwde en vooruitstrevende interventies kunnen de aanleidingen (triggers) van de stressreacties opgelost worden en daarmee ook de hieraan gekoppelde trauma's (en PTSS).

Posttraumatische Stressverschijnselen zijn gelukkig tijdelijk en hoeven geen conclusie voor het leven meer te zijn! Zoals we in dit artikel hebben gezien is leven met de gevolgen emotionele flashbacks door PTSS en trauma niet leven, maar alleen nog overleven.

Een holistisch PTSS en trauma hersteltraject is zo ontwikkeld dat iemand kan herstellen op een manier die bij hem of haar past in het leven dat hij of zij op dat moment leidt. De bedoeling van herstellen van PTSS en trauma is niet dat iemand zich wat beter voelt – dit resultaat geeft alleen maar aan dat de Posttraumatische Stressverschijnselen niet zijn opgelost. Nee, de bedoeling van een hersteltraject is dat iemand verder kan leven met een goede kwaliteit van leven!

Neem de regie over je gezondheid en je leven terug of geef het als cadeau aan een dierbare – en vergeet niet dat er ook voor jou of voor je dierbare een passend PTSS en trauma hersteltraject is!

Heb je vragen over hoe herstel er specifiek uit zou kunnen zien? Bekijk dan de PTSS Voorbij website voor aanvullende informatie en neem vrijblijvend contact op door het invullen van het contactformulier – als eerste stap op weg naar herstel!